HDP Hukuk ve İnsan Hakları Komisyonundan Sorumlu Eş Genel Başkan Yardımcısı Ümit Dede, 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü vesilesiyle partisinin genel merkez binasında basın toplantısı düzenledi.
Dede, konuşmasının başında, "Garibe Gezer'in hayatını kaybettiği bilgisi bizlere ulaştı. Garibe Gezer’in yaşamına sona vermesine giden süreç insan hakları özetidir. Hükümetin yarattığı çatışmalı ortamda bir abisi yaşamını yitirdi, onun cenazesini almaya giden diğer abisi yaralandı ve felç kaldı, Garibe’ye de cezaevleri yolları göründü. Cezaevinden cezaevine sürülen Garibe Gezer en son Kandıra Cezaevine götürüldü. Önce darp edildi, sonra tecavüze maruz bırakıldı. En son ailesiyle yaptığı telefon görüşmesinde biz bu uygulamaları öğrenmiş olduk. Gardiyanlara bir işlem yapılmazken, Garibe Gezer hücre cezasına çarptırıldı ve dün de hücrede hayatını kaybettiği açıklandı. Avukatlar cezaevine alınmadı, diğer müvekkilleriyle yapmak istedikleri görüşmeler de engellendi. Garibe Gezer’in yaşadıkları Türkiye’de yaşanan hak ihlallerini özeti niteliğindedir. Kendisine rahmet, ailesine başsağlığı diliyoruz" dedi.
"İktidar için bir anlam ifade etmeyen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi iç hukukun parçasıdır" diyen Dede, "Her türlü hak ihlaline ve saldırıya karşı mücadelemizi sürdürüyoruz" vurgusunda bulundu.

'IRKÇI VE AYRIŞTIRICI DİL KATLİAMA YOL AÇIYOR'

Dede, şu değerlendirmelerde de bulundu:
"Cumhur İttifakı iktidarının kullandığı ayrıştırıcı, ötekileştirici, cinsiyetçi dil ve başta Kürt halkının talepleri olmak üzere tüm toplumsal talepleri şiddet yoluyla bastırma konsepti önceki yıllarda olduğu gibi 2021 yılında da birçok insanın yaşamını kaybetmesine yol açtı. Yaşam hakkı ihlalleri Dersim Ovacık’ta 7 Mayıs'ta hayvanlarına barınak yapmak için aracıyla evden ayrıldıktan sonra SİHA ve helikopterlerle bombalanarak yaşamını yitiren Murat Yıldız isimli vatandaş ve Kadıköy'de “dur” ihtarına uymadığı iddiasıyla polisin ateş ederek öldürdüğü 15 yaşındaki E.Ç. gibi şiddet kullanma tekelini elinde bulunduran kolluk kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen ihlaller ile sınırlı değildir. Yapısal şiddetin bir ürünü olarak üçüncü kişiler tarafından gerçekleştirilen fakat devletin “önleme ve koruma” yükümlülüğünü yerine getirmeyerek ve hatta katillere cesaret veren dili, tutumu ve cezasızlık politikası ile adeta teşvik ettiği ihlalleri de kapsamaktadır. Bu bağlamda, Konya’da yaşayan bir Kürt aile olan Dedeoğlu ailesinin 11 Temmuz’da "biz ülkücüyüz sizi burada yaşatmayacağız" diyen 60 kişilik ırkçı grubun saldırısına uğraması ve kısa süre sonra saldırganların neredeyse tamamının serbest bırakılması, 26 Temmuz’da yine Konya’da yaşayan Kürt bir aile olan Dal ailesinin 60 kişilik bir ırkçı grubun saldırısına uğraması ve Hakim Dal’ın katledilmesi, 30 Temmuz’da Dedeoğulları ailesinden 4’ü kadın 7 kişinin katledilmesi ve bu katliama ilişkin tutuklanan 13 kişiden 12’sinin daha duruşma başlamadan tahliye edilmesi ve sadece bir kişinin tutuklu olması hukuk çerçevesinde izah edilebilir mi?
Deniz Poyraz’ın katledilmesi iktidarın ırkçı politikalarından ayrı düşünülebilir mi?

'TÜM ÜLKE İŞKENCE MERKEZİ HALİNE GETİRİLDİ'

Resmi gözaltı merkezlerinin yanı sıra kolluk güçlerinin barışçıl toplanma ve gösterilere müdahalesi sırasında sokak ve açık alanlarda ya da ev ve iş yeri gibi mekânlarda yaşanan işkence ve diğer kötü muamele uygulamaları yeni bir boyut ve yoğunluk kazanmıştır. Denilebilir ki siyasal iktidarın baskı ve kontrole dayalı yönetme tarzı sonucu günümüzde tüm ülke adeta işkence mekânı haline gelmiştir. 21 Kasım’da Diyarbakır’ın Sur ilçesinde Tacettin Aslan isimli vatandaş ailesinin gözü önünde ters kelepçe yapılarak yere yatırılmış, çok sayıda polis tarafından saldırıya uğramış, götürüldüğü çarşı karakolunda işkence ve kötü muamele devam etmiştir. Bu olaya ilişkin polis memurları hakkında idari ve adli soruşturma başlatılmamış, Tacettin Aslan hakkında ise polise mukavemet ettiği iddiasıyla soruşturma açılmıştır. Melih Bulu’nun Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğüne kayyım olarak atanmasının ardından öğrencilerin yaptıkları eylemlere müdahale eden polisin öğrencilere ters kelepçe, darp, çıplak arama, cinsel taciz, su verilmemesi gibi birçok işkence ve kötü muameleyi sokaktan başlayarak gözaltı merkezlerine kadar uygulaması Cumhur İttifakı iktidarının 2021'de hafızalara kazınan uygulamalarından biriydi.
İktidar salgını gerekçe göstererek muhaliflerin toplantı ve gösteri hakkını engelledi.

'11 AYDA 310 KADIN KATLEDİLDİ'

AKP iktidarı 'aile yapısını bozduğu' iddiasıyla 20 Mart 2021 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile sözleşmeden çekildi. Salgın koşullarında kadına dönük şiddetin oldukça arttığı bir dönemde İstanbul Sözleşmesinden çekilmenin sonucu olarak 2021 yılı kadınlara yönelik ayrımcılık ve şiddetin arttığı bir yıl olmuştur. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) verilerine göre cinsiyet ayrımcılığının en fazla olduğu ülkeler arasında yer alan Türkiye, 129 ülkenin olduğu listede 26’ncı sırada yer almıştır. Türkiye aynı zamanda OECD’ye üye ülkeler arasında kadına şiddetin en yaygın olduğu ülke durumuna düştü. 2021 yılının ilk 11 ayında en az 310 kadın katledilmiş, binlerce kadın taciz, tecavüz ve şiddete maruz kalmıştır. Siyasi iktidarın, İstanbul Sözleşmesinden çekilmenin yanı sıra kadınların İstanbul Sözleşmesinden çekilme kararına karşı gerçekleştirdiği eylemleri engellemesi, eylem yapan kadınların darp edilerek gözaltına alınması, kadınlara karşı suç işleyen erkeklere “iyi hal” indirimi uygulanması ve kadın mücadelesi yürüten aktivistlere cezalar verilmesi gibi politikaları kadınlara dönük şiddetin 2021 yılında daha da artması sonucunu doğurmuştur.

'ÇOCUKLARA YÖNELİK İHLAL, İSTİSMAR ARTTI'

Çocuklara dönük hak ihlalleri de 2021 yılında yoğunluk kazanarak devam etti. Şırnak'ta çocuğa yönelik istismarda bulunan Uzman Çavuş Aslan A.'ya yargı 'cinsel istismar' suçundan ödül gibi 2,5 yıl hapis cezası verdi. Urfa’nın Eyyübiye ilçesine bağlı Şıhmahsut Mahallesi’nde yaşayan Mohammad Dwla isimli erkek,  13 yaşındaki çocuğu Amara Dwla’ya şiddet uyguladı. Fail erkek daha sonra çocuğu işkence ederek katletti. Batman'ın Bağlar Mahallesi'nde Emniyet Müdürlüğü'ne ait zırhlı araç çocukların bulunduğu sokakta çocukları kovalayarak ezmeye çalıştı. Bitlis'in Ahlat ilçesinde aşırı hız yapan askeriyeye ait sivil plakalı otomobilin çarptığı 10 yaşındaki Eyüp Kırtay yaşamını yitirdi. Şırnak’ın İdil İlçesinde bisikletiyle gezen 7 yaşındaki Mihraç Miroğlu zırhlı polis aracının çarpması sonucu hayatını kaybetti.

KÜRTÇEYE DÜŞMANLIK

Kürt diline tahammülsüzlük 2021 yılında da öne çıkan hak ihlalleri arasında yer aldı. KADES uygulaması 6 dilde hizmet vermeye başlarken Kürtçe dilini seçeneklerine eklemedi. TJA Sözcüsü Ayşe Gökkan'ın yargılandığı davada Kürtçe savunma yapmasına izin verilmedi. Bitlis’teki bir camiye asılı olan ve 5 dilde ayet yazılı olan tabeladan Kürtçe çıkarıldı. TBMM'de Kürtçe konuşan Ayşe Sürücü'nün mikrofonunun sesi kapatıldı.
Düşünce ve ifade yasağı devam ediyor, düşünenler cezalandırılıyor.

GÖÇMEN VE MÜLTECİLERE IRKÇILIK

Sayılarının 5 milyonu geçtiği tahmin edilen sığınmacı/mülteci/göçmenler 2021 yılında da her türlü ayrımcılığa ve istismara, nefret söylemine ve ekonomik sömürüye yoğun bir şekilde maruz kalmalarının yanı sıra kolluk güçlerinin ve sivil kişilerin ırkçı şiddetine maruz kalmışlardır. İran sınırını kullanarak Van üzerinden Türkiye’ye gelen Afganistanlılar, Suriye’deki iç savaştan Türkiye’ye sığınmak zorunda kalan Suriyeliler ve Rojavalılar bu saldırıların temel hedefleri oldular. 12 Ağustos 2021’de Ankara Altındağ'da bir söylenti üzerine toplanan kitlenin Suriyelilere ait ev ve dükkânlar ile otomobilleri ateşe vermesi, Suriyelileri linç etmek istemeleri ve polisin bu duruma seyirci kalması siyasi iktidarın mültecilere ilişkin politikalarının önemli bir yansıması olarak hafızalara kazındı.

BASINA SALDIRILAR

20121 yılında basın organlarına sansür ve erişim engeli uygulamaları devam ettirilirken basın emekçileri gözaltına alındı, darp edildi ve haklarında yürütülen yargılamalarda cezalara çarptırıldı. Ankara’da, Konya'daki katliamı protesto edenlere polisin müdahalesini takip eden muhabir Delal Akyüz polisler tarafından darp edildi. Ardından gazeteciyi yere yatırarak darp eden polisler, Delal'in telefonuna el koydu. Çektiği fotoğrafları sildi. Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatılan Özgür Gündem gazetesinin ana davasında karar çıktı. Mahkeme heyeti Kemal Sancılı, İnan Kızılkaya ve Eren Keskin’e “örgüt üyeliği” iddiasıyla 6’şar yıl 3’er ay, Zana Kaya’ya ise “örgüt propagandası” iddiasıyla 2 yıl 1 ay hapis cezası verdi.

KUMPAS DAVASI VE SİYASİ SOYKIRIM

AKP iktidarı 2021 yılında Çöktürme Planının yeni aşamalarını devreye koymayı da ihmal etmedi. 2020 yılının Ekim ayında dönemin MYK üyelerinin tutuklanmasıyla yeni bir evreye dönüşen Kobanî soruşturması 2021’in ilk günlerinde davaya dönüştü. 3530 sayfa iddianame ve 370 klasör ekle başlayan davada, dosyadaki gizlilik kararının kalkmasıyla kumpasın belgelerine ulaşıldı. Ankara TEM Şube Müdürlüğü antetli ve kim tarafından yazıldığı belli olmayan belge, soruşturmanın, iddianamenin ve bir bütünen dava dosyasının özeti niteliğindeydi. Söz konusu belgede özetle savcıya kumpası nasıl kuracağının talimatı verilmekteydi. 3530 sayfalık iddianame ve ekindeki 370 klasör belgeyi 3 iş günü içerisinde ‘’titizlikle’’ inceleyip iddianameyi kabul kararı veren mahkeme, kimlik tespiti yapmadan, iddianameyi okumadan başladığı yargılamada bir başkan ve bir üye değişikliği ile 8 ayı geride bıraktı. AİHM kararını tanımadığı gibi adil yargılanma hakkından da bihaber olan mahkeme heyeti, avukatların ve yargılanan arkadaşlarımızın adil yargılanma koşulları oluşmadan katılmayacaklarını bildirdiği ve katılmadığı duruşmaları salona doldurduğu jandarma ve polislerle aç/kapa yaparak devam ettiriyor.
Partimiz ve bu davayı gören AYM kapatılma tehdidi altında.
AİHM kararları uygulanmıyor, siyasetçilerimiz halen rehin olarak tutuluyor.
Çeteler salınırken muhalif siyasetçiler cezaevlerine dolduruldu, cezaevleri ihlal merkezi haline getirildi.

'HASTA TUTSAKLAR ÖLÜME TERK EDİLDİ'

2021 yılında cezaevlerinde hak ihlallerinden en çok zarar gören kesim yine hasta tutsaklar oldu. Hastalıkları ağırlaşmasına ve yaşları ilerlemesine rağmen Adalet Bakanlığı ya da cezaevi yönetimleri hasta tutsakları cezaevlerinden tahliye etmedi, yakınlarıyla vedalaşma hakkı tanımadı. Mide kanseri olan ve 'cezaevinde kalamaz' raporu verilen Hadi Yalçın ile akciğer kanseri olan 65 yaşındaki Hayrettin Yılmaz 2021 yılında kaybettiğimiz hasta tutsaklardan sadece ikisi olurken, 26 yıldır haksız yere cezaevinde tutulan ve 10 farklı ağır hastalığı olmasına rağmen bugüne kadar Adli Tıp Kurumuna sevk edilmemiş olan M. Emin Özkan pandemi koşullarında gerekli tedbirler alınmadığı için Korona Virüse yakalandı ve şimdi yoğun bakımda yaşam mücadelesi veriyor. DTP Eş Genel Başkanlığı, HDP Eş Genel Başkan Yardımcılığı ve milletvekilliği görevlerini yürütmüş olan Aysel Tuğluk, Kocaeli Tıp Fakültesi Adli Tıp Kurumunun "cezaevinde tedavi olamaz ve tek başına yaşamını idame ettiremez" raporuna karşın iktidarın vesayeti altındaki İstanbul Adli Tıp Kurumunun 'cezaevinde kalabilir' raporu vermesi sebebiyle tahliye edilmedi.

SAVAŞ VE İMRALI TECRİDİ

Önceki yıllarda olduğu gibi 2021 yılında da hak ihlallerinin katlanarak artmasıyla iktidarın 5 yıldır sürdürdüğü güvenlikçi politikalar doğrudan bağlantılıdır. Unutulmamalıdır ki 2014 yılında Milli Güvenlik Kurulunca planlanan ve 2015 yılında uygulamaya geçilen adına ''Çöktürme Planı'' denilen planın devreye sokulması ve başta Kürt sorunu olmak üzere toplumsal sorunların çözümünde barışın tesis edildiği, demokratik çözüm ve diyaloğun esas alındığı yöntemin terk edilmesi bugün yaşadığımız tablonun temel sebebidir. Buradan hareketle 22 yıldır İmralı Cezaevinde neredeyse hiçbir haktan yararlandırılmayan Sayın Abdullah Öcalan üzerinde uygulanan tecridi hem hukuki hem de siyasi yönüyle doğru anlamak ve tanımlamak gerekir.
Son 5 yıldır başta cezaevleri olmak üzere tüm ülkede uygulanan hukuksuzluğun, hak gasplarının üretildiği bir laboratuvar niteliğindedir İmralı Cezaevi. Sayın Öcalan üzerinde uygulanan aile görüş yasağı, avukat görüş yasağı, avukat görüşünün yapılabildiği dönemlerde uygulanan görüşme yöntemi, iletişim ve yayın yasakları, keyfi disiplin cezası uygulamaları, AİHM kararının uygulanmaması, toplamda hiçbir hukuki dayanak olmaksızın yasaların, Anayasa'nın ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan hakların uygulanmadığı bu özel sistemin dalga dalga önce diğer cezaevlerine ve giderek tüm topluma yayıldığını görmek gerekir. Sayın Öcalan'a uygulanan tecridin hukuki ve siyasal sebeplerinin ve sonuçlarının avukatları, hak savunucuları ve biz siyasetçiler tarafından ayrıntılı olarak topluma anlatılıyor olmasından kaynaklı burada çok ayrıntıya girmeyeceğim.
Ancak 'Bir şey nerede kaybedilmişse orada bulunur' sözünden hareketle kalıcı bir barışın tesis edildiği, başta Kürt sorunu olmak üzere tüm toplumsal sorunların diyalog ve müzakere yöntemiyle çözümünün ve böylece hukukun üstünlüğünü esas alan demokratik bir cumhuriyeti kurabilme umudunun kaybedildiği yerdir İmralı Adası. Dolayısıyla 'fırsat verilirse bir haftada çözerim' diyen Sayın Öcalan üzerinde uygulanan tecridin kendisi ve birlikte kaldığı arkadaşları açısından kabul edilemez düzeyde bir hukuksuzluğa tekabül ediyor ve yukarıda özetle sıraladığımız hak ihlalleriyle de doğrudan bağlantılıdır. Ancak toplumun büyük özlemi ve tüm toplumsal sorunların çözümünün anahtarı olan barış umudunun bulunduğu yerdir İmralı Cezaevi. 2021 yılında burada anlatılamayacak kadar hak ihlaline imza atan AKP iktidarı Türkiye’yi cezaevine dönüştürdü. İmralı’dan başlayarak bütün toplumu saran tecride karşı mücadelemizi sürdüreceğiz."