1980’li yıllardan itibaren kılamları toparlayan Hozan Cewad Merwanî tam bir kültür emekçisi ve halk sanatçısı. Kürt stranlarını bir arşive kavuşturulması için yıllardır kafa yoruyor, emek veriyor. Kürt halkının başta Türk devleti olmak  üzere sömürgeci devletlere karşı yürüttüğü özgürlük mücadelesinde sesiyle, müziğiyle ve direniş şarkılarıyla yer alan Merwanî, konser ve geceler için gittiği her ülkede arşiv toplama işini de devam ettiriyor. "Orijinal bir Kürtçe stran benim için bir insan kadar değerli" diyen Merwanî, Mezopotamya Demokratik Kültür-Sanat Hareketi’nin (TEV-ÇAND) de kurumsal desteği ile bu stranları kalıcı hale getirme çabasında.

KÖY KÖY DOLAŞIR

1984 yılında Amed’de yerel bir radyonun düzenlediği ses yarışmasına katılan Merwanî yarışmayı kazanınca kendisine bir küçük teyp ve 100’e yakın boş kaset verirler. Radyo yetkilileri Merwanî’den köylere gidip eski Kürt şarkılarını toplamasını ister. Batman, Sason, Garzan bölgesi, Lice’de köy köy, düğün düğün dolaşan Merwanî aylarca süren bir çalışma ile eski Kürt stranlarını toplar ve radyoya teslim etmek üzere Amed’e getirir. Ancak daha o kılamları teslim etmeden siyasi birikimi olan bazı arkadaşları Merwanî’yi uyarırlar; o kılamları radyoya teslim ederse Türkçe’ye çevireceklerini söylerler. 

KÜRTÇE ŞARKILARI SAKLADI

Merwanî, yüzlerce Kürtçe kılamın kayıtlı olduğu kasetleri radyoya teslim etmeyerek saklar. Merwanî, o dönemde devletin Kürt gençlerini konservatuarlara götürerek hem onları hem de onlar aracılığı ile Kürt dilini, müziğini asimile ettiğini söylüyor.  

Dünyada bütün devletlerin kendi müziklerini, eserlerini toplayarak yazılı ve dijital hale getirip raflara koyduğunu ve arşivini oluşturduğunu söyleyen Merwanî, Kürt müziğinin de bir kanunu, kuralı ve belgesi olması gerektiğini ve Kürt müziğinin bir daha asimile edilemeyecek şekilde ispatlı olarak raflarda yer alması gerektiğini söylüyor. 

İLK ESERİ

Cewad Merwanî, bu amaçla derlediği ve yaklaşık 20 ile 25 bin arasında olan arşivin ilk eseri olan "Kilam Stranên Kurdi" adlı kitabını Avesta Yayınevi'nden yayınlıyor. Toplam 124 strandan oluşan kitabın içinde Kürdistan’ın değişik yörelerine ve lehçelerine ait kılamlar bulunuyor. 2007 yılında yayınlanan kitapta her parçanın aynı zamanda çok yoğun bir çalışmanın ürünü olan notaları da yer alıyor. 

RADYOLARDAKİ KAYITLARI ARŞİVLEDİ

2005 yılında TEV-ÇAND aracılığı ile Bağdat’a giden Cewad Merwanî bir miktar parada ödeyerek Bağdat radyosundaki bütün Kürtçe stranları kayıt altına alarak getirir. Bunun yanısıra Erivan radyosunda, yine İran’da Denge İran’a Habeşi Kürdi’de yayınlanan Kürtçe şarkıları da arşivler. Sanatçının "Erivan Radyosu Ritmik Türküleri" adlı 900 sayfalık ikinci kitabı 2016 yılının sonunda Mardin Büyükşehir Belediyesi’nin de desteğiyle Aram Yayınevi’nde basılır. 

ORJİNAL SESLERİYLE KAYIT ALTINDA

Merwanî’nin derlediği kılamlardan oluşan, şarkı sözleri ve notaların yer aldığı kitabın yanısıra orijinal seslerden oluşan bir dijital VCD bulunuyor. TEV-ÇAND bünyesinde yürüttükleri bir tartışmadan sonra böyle bir karar aldıklarını söyleyen Merwanî bu CD’yi koymalarının nedenini ise şöyle açıklıyor: "Kürt müziğinin asimile edilmesine karşı orijinal sesleri koyduk. Hem Kürtlerin çoğu nota bilmiyor. Oysa bu şarkıların orijinal sesleride yer aldığı zaman, kimse artık bu parçaları kendine mal etmesin. Yine bizim Kürt sanatçılar bu parçaları bozmasın, kendine mal etmesin, sözlerini, müziğini değiştirmesin. Nota bilmiyorlarsa dahi dinleyerek özüne uygun şekilde yorumlasınlar." 

KÜRT SANATÇILARA MESAJ

Kürt sanatçılara da bir eleştiri getiren Merwanî, "Bizim sanatçılar bu eserleri orijinalinden bozarak ya bir şehidin ya da bir olayın ismini ekleyip aslına uygun olmayan bir şekilde yorumluyorlar. Bu işi adeta ranta çevirmişler. Lütfen düşman yeterince bu kültürel soykırımı yapıyor, bizler de buna alet olmayalım. Nota bilmiyorsak buradan orijinal seslerini dinleyerek özüne uygun şekilde yorumlayalım" diyor. 

Kürt stranları ve Erivan Radyosu'nda yayınlanan şarkılardan oluşan iki kitabın devamı olarak iki cilt kitap daha yayın aşamasında.

KADIN SANATÇI VE DENGBEJLERLE DÜET

Kürt stranlarını dijitalleştirerek ve yazılı hale getirerek kendi deyimiyle, "ölümden kurtaran" sanatçı Cewad Merwanî’nin çalışmaları sadece bunlarla sınırlı değil. Merwanî, çeşitli Kürt kadın sanatçı ve dengbejlerle düet yaptığı iki albüm çıkarmış. "Dergûşa Strana" ve "Aheng" adı ile Mir Multimedia tarafından yayınlanan düet albümlerinde Merwanî, Rojda, Chopy, Kewê, Zîna Botanî, Rojan, Zeyno, Jînda Kanîreş, Beriwan, Feyruşah, Zeyno gibi sanatçılarla birlikte düet yapıyor. 

ASLINA UYGUN SÖYLENMELİ

Şu anda şarkı söyleyen birçok erkek Kürt sanatçının bazen kendisini kadın yerine koyarak kadın parçalarını söylediklerini belirterek "bu şekilde olmaz" diyen Merwanî şöyle devam ediyor: "Düet parçaları aslına uygun olarak söylenmeli. Zembilfiroş ile Hatun sarayda yaşanmış bir olay ama karşılıklıdır bu. Zembilfiroş'u bir kadın söylemiş. Bu büyük bir destandır. Şimdi burada bir erkek kendini hem erkek hem kadın yerine koyamaz ya da bir kadın aynısını yapamaz. Bizim albümümüz onları birbirinden ayrıştırmak için yapılan bir çalışmadır. Özüne dönmektir."

KAYNAK: YENİ ÖZGÜR POLİTİKA