Özgür bir Kürdistan’ı görme hasretini, “Öldüğümde ey canlılar, beni gömmeyin herkes gibi, mezarımı dağların gölgesinde yapın, her Mart’ta beni uyandırın ki okuyabileyim hepimiz için” sözleri ile dile getiren Kürt müziğinin duayenlerinden Mehemed Şêxo ölümünün 44. yılında anılırken, Batı Kürdistan’da yaşanan devrimle hem anısı yaşatılıyor hem de isteği yerine getiriliyor. 

Kürt müziğine büyük katkı sunarak yeni stil de kazandıran Mehemed Şêxo, ölümünün 24. yılında Batı Kürdistan’da anılıyor. Kendi çektiği acıların yanı sıra Kürt halkı ve ülkesinin çektiği acıları, yine özgür Kürdistan hasretini şarkılarında dile getiren sanatçının anısı Batı Kürdistan’da yaşanan devrimle yaşatılıyor. Yaptığı müzikle bir özgürlük savaşçısı olarak da bilinen ve bütün Kürtlerin gönlünde taht kuran büyük sanatçı,1948 yılında Batı Kürdistan’ın Qamişlo kentine bağlı Gîrbanîn köyünde dünyaya gelir.

Gerçek ismi Mehemed Salihê Şêxmûsê Ehmed olan sanatçı çocukluğunda ailesi ile birlikte yine Qamişlo’ya bağlı Xecokê köyüne yerleşir. 1959 yılında okula başlar, ancak 1967 yılında ailesinin ekonomik durumu ve gözlerindeki ağrılar nedeniyle bırakmak zorunda kalır. Ailenin büyük çocuğu olan Şêxo, babası ile birlikte pamuk tarlaları ve bahçelerde çalışmaya başlar. Ancak okulda iken birçok Kürt dengbêjini tanıyan ve etkisinde kalan Şêxo, 1969’an de denbêjliğe başlar ve sıra gecelerine katılır.  

Daha sonraki yıllarda denbêjliğin sanatçı için önemini şu sözlerle dile getirir: “Folklor geleneğini ve ülkesinin denbêjlerini kendisine temel almayan ve kaynak olarak kullanmayan sanatçı, kalıcı ve tarihi bir sanatı haklına sunamaz.”

LÜBNAN’A GİDİŞ

1969’da Lübnan’ın başkenti Beyrut’a giden ve iki yıl müzik eğitimi alan Şêxo 1972 yılında Lübnan Sanatçılar Birliği’ne üye olur.  Burada Feyrûz, Nesrî Şemsiddîn, Wedîe El Safî û Asî Rehbanî gibi Arap sanatçıları tanıyan Şêxo bir süre de Kürt müzisyenlerin oluşturduğu Serkeft adlı müzik grubunda yer alır.

1972 yılında Batı Kürdistan’a dönerek bir kaç arkadaşı ile bir müzik grubu oluşturan Şêxo şölen ve Newroz kutlamalarına katılır. Bu tarihten itibaren Mehemed Şêxo ismi de yavaş yavaş halk arasında yayılır.

DENGÊ KURDİSTAN İLE 4 PARÇADA DUYULAN SES

Baas rejiminin baskıları nedeniyle 1972 yılının sonlarında Güney Kürdistan’a giden Şêxo, buradan da Irak’ın başkenti Bağdat’a geçer. İlk şarkısı “Baxçê Gulan”ı burada yapan sanatçı, aynı yıl içinde yeniden Qamişlo’ya döner, ancak rejimin baskılarına maruz kalır ve bir süre tutuklanır. 1973’te ikinci defa Bağdat’a giden Mehemed Şêxo, burada müzik çalışmalarını sürdürür. En çok dinlenen şarkılardan “Gewrê” başta olmak üzere 10’un üzerinde şarkı yapan sanatçısın sesi artık Dengê Kurdistan, Bağdat ve Kermanşah radyolarında yankılanmaya başlar. Kürdistan’ın dört parçasında dinlenmeye başlanan Şêxo 1974 yılında Mehemed Arifê Cizîrî, Îsa Berwarî, Şemal Saib, Tehsîn Taha, Bişar Zaxoyî gibi tanınmış Kürt sanatçıları ile diyaloğa geçer. Bu yıllarda (1975) Güney Kürdistan’da Mele Mustafa Barzani önderliğinde başlayan serhildandan etkilenen Şêxo, serhildan üzerine de parçalar yapmaya başlar.

QAZÎ MEHEMED VE SİMKOLARIN İZİNDEN SÜRGÜNE…

Cezayir antlaşması ile Güney Kürdistan’daki isyan başarısızlık ile sonuçlanırken, Şêxo da Doğu Kürdistan’a geçerek bir süre mülteci kampında kaldıktan sonra Mahabad kentine yerleşir. Burada Farsçayı öğrenen sanatçı, müzik ve yurtseverlik çalışmalarını da sürdürür. Urmiye ve Mahabad’da Qazî Mehemed ve Simko’nun izini takip ederek çalışma yürüten Şêxo, 2 yıl sonra İran rejimince Ostanê Mazenderan bölgesine sürgün edilir.

1983 yılında Qamişlo’ya dönen sanatçı 1987 yılında bir müzik stüdyosu açar, ancak Baas rejimin baskılarına maruz kalır ve tüm müzik aletlerine el konulur. Daha sonra Qamişlo’daki bir sanat merkezinde çocuklara ve gençlere müzik eğitimi veren sanatçı, özellikle anonim şarkılar ile ulusal ve yurtseverliği işleyen marşlar öğretir.

Şêxo, 9 Mart 1989 tarihinde 41 yaşında rahatsızlanarak yaşama gözlerini yumar. Kürdistanlıların gönlünde taht kuran sanatçının cenazesi, yaklaşık 70 bin kişinin katıldığı bir törenle Qamişlo’da son yolculuğuna uğurlanır.

KÜRT MÜZİĞİNE ETKİSİ

Kendisini Kürdistan davasına adayan ve Kürt müziğinin duayen isimleri arasındaki yerine alan Mehemed Şêxo, bu kısa yaşamında yaptığı 110 şarkısını 14 kasette topladı. Şarkıları, stili ve avazı ile Kürt müziği üzerinde büyük etki yaratan sanatçının, Kürt sanatına da zenginlik kattı. Eserleri Kürdistan’ın dört parçasına yayılırken, birçok şarkısı da diğer sanatçılar tarafından yorumlandı. Ençok bilinen ve her yerde söylenen şarkılarından bazıları şöyle: “Ay lê Gulê, Ay Gewrê, Sînem, Ey Felek/Kewê, Êmê, Dil Perîşanim, Nesrîn, Nalinêk”

İSTEĞİ YERİNE GELDİ

Özgür bir Kürdistan’ı görme hasretini hem şarkılarında hem yaşamında hep dillendiren Şêxo bu isteğini, mezar taşına da yazılan şu sözlerle dile getiriyordu:

Gava ez mirim gelî zindiya      (Öldüğümde ey canlılar)

Min neveşêrin weku hemîya    (Beni gömmeyin herkes gibi)

Gora min çêkin li bin sîha çiya (Mezarımı dağların gölgesinde yapın)          

Kêlên min çekin ji du keziyan   (Mezar taşlarımı iki örgüden yapın)

Hemî Adaran hûnê min şiyar kin (Her Mart’ta beni uyandıracaksınız)

Da bikime şênî bo me hemiya      (Ki okuyayım hepimiz için)

Batı Kürdistan’da başlayan devrim süreci ile birlikte, Mehemed Şêxo gibi sanatçıların birikimlerinin de etkisiyle sanat alanında da önemli adımlar atılırken, büyük sanatçının hep dillendirdiği isteği de yerine getiriliyor. Şêxo’nun anısını yaşatmak ve eserlerini korumak amacıyla Qamişlo’da “Mehemed Şêxo Kültür Sanat Merkezi” açılırken, bütün eserleri burada toplanmış durumda. 

65 KİŞİLİK ŞÊXO KOROSU

Başta Şêxo’nun kullandığı müzik aletleri olmak üzere, bütün eserleri ve kendisine ait ne varsa toplayarak, müze gibi bir yerde korumayı hedefleyen kültür merkezi, ayrıca Batı Kürdistan’daki Kürt Sanatçılar Birliği’nin katkıları ile 65 kişiden oluşacak ve sadece Şêxo’nun şarkılarını seslendirecek olan bir koro çalışması da yürütüyor.

Mehemed Şêxo Kültür Sanat Merkezi yöneticilerinden Gulbahar Mehemed, Şêxo’nun Kürt sanatına büyük katkılar sunarak, bir tarz yarattığına işaret ederek, bunları yaşatmak istediklerini kaydetti. Şêxo’nun aynı zamanda bir özgürlük savaşçısı olduğunu ifade eden Gulbahar Mehemed, “Bunu şarkılarında dile getiriyordu. Şarkılarında acı ve hasretini dile getiriyor. Şimdi devrimi sürecindeyiz ve bu isteği yerine geliyor. Biz de bununla anısını yaşatıp canlı tutmak istiyoruz” dedi.

KARDEŞİ: YAŞASAYDI SEVİNCİ SINIRSIZ OLURDU

Mehemed Şêxo’nun kardeşi Hecî Hemîd Şêxo ise, ağabeyinin çok mütevazi biri olduğuna vurgu yaparak, çocuklara bile diyaloglarının olduğunu söyledi. Ağabeyinin herkes tarafından sevilen biri olduğunu ve kendisi için bir şey düşünmediğine vurgu yapan Hemîd Şêxo, “Özgürlük hasreti vardı. Şimdi devrim yaşanıyor. Yaşamış olsaydı, sevinci sınırsız olurdu” şeklinde konuştu.

Aile olarak toplum içinde bir saygınlıkları varsa bunun da Mehemed Şêxo sayesinde olduğuna dikkat çeken Hemid Şêxo, ağabeyi adına yürütülen çalışmaların da çok önemli olduğuna işaret etti. Ağabeyine ait ne varsa hepsini toplamak istediklerini kaydeden Hemîd Şêxo, sanatçıların da Şêxonun anısına daha fazla çalışmalarını istedi.

YARIN ANILACAK

Mehemed Şêxo 24. ölüm yıldönümünde yarın saat 11.00’da mezarı başında anılacak. Ardından ise Mehemed Şêxo Kültür Sanat Merkezi’nde ayrı bir anma etkinliği düzenlenecek. Anmada Şêxo’nun yaşamını anlatan sinevizyon gösteriminin yanı sıra, sanatçıların şarkılarını seslendirecek olan 20 kişilik koro da sahne alacak.