Özellikle Mardin yöresinde çalınan Ribap müzik aleti, yok olan kültürel öğeler arasında artık. Bölgede Dom’ların çaldığı Rıbab, artık sadece düğün çalgısı olarak algılandığından kültürel önemini de yitirmiş durumda.

Yazılı olmayan tarihin bir unsuru olan Rıbab çalgısı, şimdi sadece düğünlerde kullanılıyor. Çeşitli biçimleri olan Rıbab, bir saz türü. Gövdesinin yapımında Hindistan cevizi kabuğu, mızrapında incir ağacı ve at kuyruğu kullanılıyor. Tel sayısı, bir ile beş arasında değişiyor ama Mardin yöresinde üç telli kullanılıyor.

Batman ve Şırnak düğünlerinde de kullanılan Rıbab, özellikle Mardin ve çevresinde çok daha yaygın. Bölgedeki Dom’ların çaldığı Rıbab, yüzyıllardır ailenin en yaşlısının gençlerine emanet bırakılıyor. Dom’lar, nota bilgisi almadan ve küçük yaşlarda çalarak öğreniyor.

Sadece düğünlerde çalınan değil, hüzünlere de eşlik eden Mardin’in bu kültürel değer, teknoloji ve moderniteye yavaş yavaş yenik düşüyor. Rıbab, 50 yıl öncesine kadar kırsal bölgelerde halk ozanları tarafından masal, hikaye anlatımı ve stranlara eşlik ediyordu.

Kürt kültürünün bir folklorik öğesi olan Rıbab, kullanıldığı topraklarda; dil, kültür, tarih ve yaşam gibi unutturulmak isteniyor. Sadece düğün çalgısı durumuna indirgendiği için neredeyse yok olmakla karşı karşıya.

'BAŞKA İŞTEN ANLAMAZ BİZİMKİLER'

Nusaybinli bir Dom olan 20 yaşındaki Koçer Ribabi, 5 yaşında başlamış öğrenmeye. Babasından öğrendiğini anlatan Ribabi, 15 yılık çalgıcı. Müziği çok sevdiği için Rıbab çaldığını ifade eden Ribabi, şunları aktardı: “Bizde gelenek gibi bir şey çalgıcılık. Zaten başka işten anlamaz bizimkiler. Sülalece çalgıcıyız. Bir kişi, yüzlerce insana öğretir. Çok uzun çalan aileler var. Yüzyıllardır çalınır bölgede. Sadece düğünlerde değil, dengbêjîye de eşlik edermiş büyüklerimiz. Eskiden köylere gidip, akşamları toplanıp çalar söylerlermiş ama şimdi sadece düğünlerde çalınıyor. Düğün çalgısı oldu çıktı. Artık geçimi sağlamaya da yetmiyor. İnsanlar geçimlerini sağlayacak işler arıyor.”

'GENÇLER ÖĞRENMEK İSTEMİYOR'

Kendi yaş grubunda Rıbab çalanın çok fazla olmadığına işaret eden Ribabi, “Saz, keman, erbane kadar değer verilmiyor. Sadece düğünlerde çalındığı için son dönemlerde eğlence çalgısı olarak anılıyor. Gençler artık öğrenmek istemiyor. Son yıllarda özellikle düğünlerde çalınıyor. Düğün zamanı da sadece 5 ay. Geçindirmiyor insanı. Müziği sevmeden çalamazsınız.