Zilan Katliamı'ndan 2. Dünya Savaşı’na Şame’nin yaşadığı aşkı, özlemi, acıyı, sürgünleri ve işkenceleri tüm çıplaklığıyla seyirciye aktaran Tekoğlu, İstanbul’da 1 Temmuz 2017 tarihinde Ataköy Yunus Emre Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek büyük gala öncesi ANF’ye konuştu.

ZİLAN KATLİAMI'NDAN 2.DÜNYA SAVAŞI'NA …

Seyadê  Şame kim?

1922'de Ağrı'nın Doğubeyazıt ilçesinde dünyaya gelen Seyadê  Şame, Çamlıbel Ailesi'nin en büyük oğludur. Çocukluğu Ağrı İsyanı ve Zilan Katliamı'nın gölgesinde geçiren Şame’nin gençliği ise 2. Dünya Savaşı’na denk düşer. Siyasi görüşlerinden ötürü Türk devleti tarafından Sovyetler ajanı olduğu suçlamasıyla 1943 yılında önce ailesiyle birlikte Çorum'un Alaca ilçesine sürgün edilir, sonra hapsedilir. 1944 yılında tutulduğu Erzurum Mumcular Cezaevi’nden firar etmeyi başaran ve 26 gün boyunca kar kış demeden İran’a ulaşan Şame, bu kez de SSCB askerleri tarafından yakalanarak Türk ajanı olmakla suçlanır. Şame, 1 yıl Moskova ile Tiflis cezaevlerinde tutulduktan sonra 9 yıl boyunca yoğun işkencelere maruz kalacağı Sibirya toplama kamplarına gönderilir. Ancak Stalin’in ölümünden sonra cezası biten Şame, Ermenistan‘ın başkenti Erivan’a yerleşir ve orada Erivan Radyosu’nun Kürtçe bölüm sorumlusu Xelîlê Miradov‘un teklifi üzerine radyoda klamlar söylemeye başlar. O güne kadar kendisini öldüğünü sanan ailesi, 20 yıl sonra radyoda duydukları sesiyle yaşadığını öğrenir. Şame, tam 49 yıl sonra, 1992 ‘de doğduğu topraklara geri döner. Aynı yıl 20 Eylül’de Rusya Krasnodar kentinde hayata gözlerini yuman Şame’nin mezarı hâlâ Krasnodar'da.

‘ÖYKÜSÜ KÜRT HALKININ YAŞAMININ TA KENDİSİ'

Kürdistan onca dengbêj yetişmişken neden özellikle Seyadê Şame’yi tercih ettiniz?

Seyadê Şame’nın öyküsüne baktığımızda, aslında Kürtlerin ve Kürdistan’ın aynasını görürüz. Şame’nin yaşamının bir yanı yeryüzünde insanın çekilebileceği tüm acılarla doluyken; diğer yanı aşkıyla, yaşam sevinci ve umuduyla halaylıdır, türkülüdür. Şame’nin öyküsünde Kürt halkının yaşamının ta kendisini buldum. Acı içinde yoğurulan Kürt gençleri bunca zulme rağmen özgürlük umutlarını yitirmeden halaylarla, türkülerle ölüme meydan okuyorlar. Bu yaşam öyküsünde aynı zamanda Kürt kadınının asaletini ve sadakatini görürüz. Şame’nin 1943 yılında Doğubeyazıt’ta evlenip 6 ay beraber yaşadığı ilk eşi Zulfinaza Xanoyê Emo'nun dramını görürüz. Zulfinaza Xanoyê Emo tam 49 yıl boyunca eşinin yolunu gözler. Beni bu öyküyü çekmeye iten en büyük iki neden budur.

‘QULİNGÊ BİRÎNDAR’ KİTABINDAN ESİNLENDİ

Belgeseli fikri nasıl doğdu?

Belgesel fikri Seyadê  Şame’nın kardeşi Veysel Çamlıbel’in yazdığı Qulingê Birîndar (Yaralı Turna) kitabını okumam sonucunda doğdu.

Seyadê  Şame’nın ailesine ulaşabildiniz mi?

Evet. Kardeşleri Veysel Çamlıbel, Mahmut Çamlıbel, Nebahat Karakaş, kızı Zozan Yaşar ve 97 yaşında olan ve ilk eşi Zulfinaza Xanoyê Emo’nun çocukluk arkadaşına ulaşabildim ve belgeselde onların anlatımlarına yer verdim; Çamlıbel Ailesi'nin eşsiz arşivinden yararlandım. Ayrıca kurmaca sahnelerle de belgesele sinema filmi tadı vermeye çalıştım.

'SANATÇILAR KLAMLARINI SÖYLÜYOR AMA KENDİSİNİ BİLMİYOR'

Kürt gençleri böyle bir değerden haberdar mı?

Maalesef haberdar değiller. Şöyle ki, 'Esmer Eman’ ve ‘Apo’ eserlerinin Seyadê  Şame’ye ait olduğu ortaya çıkmayana kadar Kürt sanatçılarının çoğu dahil ondan bihaberdi. Düşünün ki, şu anda Kürt sanatçıların okuduğu birçok klam Şame’ye ait ama bu sanatçılar bunu bilmez. Bu çok büyük bir eksikliktir. Umarım, bu eksikliği az da olsa bu belgeselle gidermişimdir. Bu vesileyle Seyadê Şame gibi bir değeri gelecek nesillere aktarmak istedim; bilmem başarabildim mi? Buna seyirci karar verecek.

Belgeli nasıl çektiniz? Sürgün veya tutsak edildiği bölgelere gittiniz mi?

Belgeseli çok değerli bir ekiple çektim. Bu projenin görüntü yönetmenliğini Mehmet Ali Baran, kurgu ve montajı ise Masum Elmas tarafından yapıldı. Proje boyunca danışmanlığımı bizzat Veysel Çamlıbel ve Mahmut Çamlıbel üstlendi. Onlar olmasaydı bu belgeselin bu şekilde çıkması çok zor olurdu. Hepsine gönülden teşekkür ediyorum. Çekim için Erivan ve Rusya’ya gidemedik; doğup büyüdüğü, evlendiği Doğabeyazıt’ta çektik.

GALA 1 TEMMUZ’DA

İlk gösterim ne zaman ve nerede?

6 Mayıs 2017 tarihinde İzmir Tepekule Kongre Merkezi’nde ve 17 Mayıs’ta Cadde Bostan Kültür Merkezi’nde küçük çapta iki gösterim yaptık. Ancak belgeselin esas galası 1 Temmuz 2017'de Ataköy Yunus Emre Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek. Galaya herkesi bekliyoruz. Gösterimler İstanbul ile de sınırlı olmayacak. 9 Temmuz’da Doğubeyazıt ‘ta, 12 Temmuz’da Ağrı’da, 15 Temmuz ‘da ise Van’da gösterilecek. Ayrıca şimdiden birçok uluslararası festival belgeseli kabul etti. Bu festivaller sayesinde Dengbêj Seyadê  Şame’nin öyküsü tüm dünyada duyulacak.