Plan, BM'nin Batı Sahra Özel Temsilcisi Staffan de Mistura tarafından çarşamba akşamı gerçekleştirilen kapalı bir toplantıda gündeme getirildi. Ancak içeriği kamuoyuna açıklanmadı. AFP’nin elde ettiği bilgilere göre Mistura, planın ilgili tüm taraflarla yeniden müzakere edilmeye çalışıldığını ifade etti.

YARIM ASIRLIK İHTİLAF

Batı Sahra, Fas’ın batısında ve Moritanya’nın kuzeyinde yer alan 266,000 kilometrekarelik geniş bir çöl bölgesi. Burası, Afrika kıtasında sömürge sonrası statüsü halen belirlenmemiş tek alan olarak biliniyor. 1975’te İspanya’nın çekilmesiyle başlayan çatışma, bölgenin geleceğini belirsiz hale getirdi. Şu anda Fas, Batı Sahra’nın batısında toprakların %80’ini kontrol ederken, Cezayir’in desteklediği Polisario Cephesi ise doğuda daha küçük bir alanı yönetiyor. Bölge, BM barış gücü tarafından kontrol edilen bir tampon bölge ile ayrılmış durumda.

BÖLÜNME PLANINA POLİSARİO’DAN SERT TEPKİ

Birleşmiş Milletler temsilcisi de Mistura, planın bir kısmının güneyde bağımsız bir Sahrawi devleti kurulmasını, diğer kısmının ise Fas egemenliği altında kalmasını öngördüğünü belirtti. Ancak Polisario Cephesi, bu öneriyi "kendi kaderini tayin hakkını" garanti altına almadığı için reddetti. 

Polisario’nun BM Temsilcisi Sidi Omar, sosyal medya platformu X'te yaptığı açıklamada, bu tür tekliflerin Sahrawi halkının bağımsızlık hakkını yok saydığını ve bu nedenle kabul edilemez olduğunu vurguladı.

BÖLGESEL GERİLİM VE DİPLOMATİK ÇIKMAZ

Bu yeni plan, Batı Sahra’nın bağımsızlığı için düzenlenecek bir referandumu öngören 1991 tarihli BM kararının yıllardır uygulanamamasıyla süren tıkanıklığı çözme amacı taşıyor. Ancak Rabat ve Polisario arasındaki görüşmelerde ilerleme sağlanamaması, bölgedeki gerginliği artırmış durumda. Özellikle 2020'de, Fas'ın tampon bölgeye askeri birlikler göndermesiyle taraflar arasında çatışmalar yeniden alevlendi.

Fas, uluslararası alanda destek kazanmaya devam ediyor. 2020 yılında ABD’nin, ardından İspanya ve Almanya’nın Batı Sahra üzerindeki Fas egemenliğini tanıması, Rabat’ın diplomatik konumunu güçlendirdi. Temmuz ayında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un desteği, Cezayir’in tepkisini çekti.

Birleşmiş Milletler’in sahadaki durumu izleyen Minurso adlı misyonunun görev süresi ise 30 Ekim’deki Güvenlik Konseyi toplantısında yenilenecek. Ancak Minurso'nun, bölgedeki insan hakları ihlalleri konusunda sınırlı yetkiye sahip olması, bu süreçte tartışılan konular arasında. BM’nin Batı Sahra’daki dekolonizasyon sürecini destekleme çabaları sürerken, sahadaki çatışma ve diplomatik çıkmazın nasıl sonuçlanacağı belirsizliğini koruyor.