İran’da 14 Haziran’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri için aday olan, biri “ılımlı”, diğeri Ahmedinecad’a yakın, iki önemli isim Anayasa’yı Koruma Konseyi’nin filtresinden geçemedi. Her iki ismin safdışı edilmesi, yaşanan iç krizin giderek derinleştiğine ve yayıldığına işaret ediyor.

Şeffaf bir yapıya sahip olmayan Anayasayı Koruma Konseyi, 686 adaydan sadece 8’ini kabul etti. Bunların neredeyse tümü dini lider Ayetullah Hamaney’e yakın isimlerden oluşuyor.  İki önemli isim listeden çıkarıldı. Seçimlere girmesi halinde kazanmasın en muhtemel isim olarak öne çıkan eski Cumhurbaşkanı Ekber Haşemi Rafsancani ile ultra muhafazakarların hedefinde olan mevcut Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad’a yakın bir isim olan Rahim Maşai’nin Hamaney’in filtresine takıldı.

HAMANEY’E YAKIN ADAYLAR SEÇİLDİ

Kabul edilen adayların başında ise Hamaney’in temsilcisi olan eski nükleer müzakereci Said Celili geliyor.  Filtreden geçen diğer adaylar ise şöyle: eski Dışişleri Bakanı (1981-97) Ekber Velayeti, Tahran Belediye Başkanı Muhammed Bager Halibaf, eski Parlamento Başkanı Golam Ali Haddad-Adel ve eski Devrim Muhafızları sorumlusu Muhsen Rezayi, “ılımlı muhafazakar” sayılan ve “reformcu cumhurbaşkanı” Muhammed Hatemi (1997-2005) döneminde nükleer müzakereci olan Hasan Rohani ile Rafsancani döneminde bakan olan Muahmmed Garazi.  Pratikte bu listede “reformcu” olarak tanıtılan kanadın tek bir adayı kalıyor:  Hatemi döneminde Telekomünikasyon Bakanı grevinde bulunan Muhammed Reza Aref.

1989 ile 1997 arasında cumhurbaşkanı olan 78 yaşındaki Rafsancani’nin, İran’ın mevcut siyasi yapısına göre ılımlı sayılabilecek ekonomik ve diplomatik açılım projeleri muhafazakarların tepkisiyle karşılaşmıştı.  2000 ve 2005’teki seçimleri kaybeden Rafsancani ilk kez bu seçimlerde geniş bir destek umuyordu.

Muhafazakarlar tarafından resmi doktrinden sapmakla eleştirilen Maşai ise, din adamlarının etkisini kırarak daha ulusalcı bir rejim yanlısı olmakla suçlanıyor. Maşai ayrıca türban gibi hassas konularda çok liberal olmakla eleştiriliyor.

Her iki isim dini lider Ayetullah Ali Hamaney nezdinde itirazda bulunabilirler. Hamaney, Anayasa Koruma Konseyi’nin kararlarını iptal edebilecek tek mercii durumunda.

AHMEDINECAD SON DAKİKAYA KADAR İTİRAZ EDECEK

İsna haber ajansına göre mevcut Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad, Maşai’nin elenmesine karşı “son dakikaya kadar” da itirazlarını sürdürecek.  İsna’ya göre Ahmedinecad, “Benim düşünceme göre dini liderle hiçbir sorun olmayacak ve son dakikaya kadar (Maşai’nin yeniden listeye alınmasını) savunacağım” dedi. Ahmedinecad, “Bu sorunun çözüleceğine inanıyorum” diye ekledi.

Ahmedinecad’ın adayından kolay vazgeçmeyeceği belirtiliyor. Her iki önemli adayın listeden çıkarılması devlet zirvesindeki krize de işaret ediyor. Maşai’nin elenip de, Rafsancani’nin listede kalması Hamaney açısından istenmeyen bir seçim tablosuna yol açacaktı. Rafsancani hem geleneksel dini çevreler, ama aynı zamanda merkez muhalefet ile reformcuların oylarına aday.  Maşai'nin adaylığının reddedilmesi ile birlikte orta sınıf, şehirliler ve milliyetçilerin oylarının da Rafsancani'ye kayma olasılığı vardı, ki bu da aşırı muhafazakar kanat için büyük bir risk oluşturuyor.  Diğer bir ifadeyle Maşai’nin olmadığı bir yarışta Rafsancani'nin yarışı devam edecek ve kutuplaşma olacaktı.

RAFSANCANİ SIRTINDAN VURULU

Her iki adayın önüne geçmek için Hamaney ağır bir baskı uyguladı. Gözlemcilere göre bu sonuç vermeyince, bu kez Anayasayı Koruma Konseyi üzerinden Rafsancani ve Maşai’yi eledi. Ancak Hamaney’in Rafsancani’yi elemesi, “50 yıllık bir arkadaşlığa” vurulan darbe olarak değerlendiriliyor. Zira 1989’da Ali Hamaney’in dini lider koltuğuna oturmasını sağlayan Rafsacani’ydi. Rafsancani, dini lideri hiçbir zaman doğrudan hedef alarak eleştirmedi. Listeden çıkarılması, onun “sırtından bıçaklandığı” yorumlarına neden oldu.  Hamaney rejimi açısından Rafsancani’nin elenmesi bir skandal durumunda. Hamaney’in koltuğuna oturmasını sağlayan Rafsancani de Hamaney tarafından 2011 yılına kadar dini lideri seçme ve denetleme yetkisine sahip Uzmanlar Konseyi’ne atandı.

BOYKOT ÇAĞRISI

Halkın Mücahitleri’nin kurduğu İran Direnişi Ulusal Konseyi Başkanı Meryem Racawi’ye göre rejim kaçınılmaz olarak “kendi içine tam bir geri çekilme” yaşadı. Hamaney rejimin içerden dönüştürülmesinin mümkün olmadığını savunan Racawi, “Devirme ve boykotun gerekliliği bir kez daha kendisini dayatıyor” dedi.

Racawi’ye göre Rafsancani ve Maşai’nin elenmesi ile birlikte taraflar arasındaki “ayrışma”, “çatlaklar” ve “çatışmaların”  çaresiz bir şekilde ve derinliğine rejimin içine yayılıyor.  Bir yandan Hameney’İn gücünün daha da sınırlanacağı ve kırılganlaşacağı, diğer yandan iç gerilimler ve çatışmaların hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde yayılacağı bir döneme girildiği, tespiti yapılıyor.