Irak’ın güney kentlerinde yoksulluk, işsizlik, gelir dağılımının adaletsizliği ve su, elektrik gibi hizmet yetersizliğinden başlayan gösteriler durmuş gibi görünse de, gösterilerin durmadığı ve üçüncü haftasına girdiği anlaşılıyor. Gösteriler, merkez olan Basra ve başkent Bağdat’ta belli aralıklarla devam ediyor. Üçüncü haftasına giren gösterilerin bilançolarına ilişkin çelişkili açıklamalar yapılıyor. Irak Sağlık Bakanlığı yetkilileri, 8-10 göstericinin gösterilerde öldüğünü, 300 civarında göstericinin de yaralandığını söylerken, Irak İnsan Hakları Bakanlığı Komitesine bağlı yetkililerin açıkladığı bilanço daha ağır. Irak İnsan hakları yetkililerinden 

Irak Parlamentosuna bağlı İnsan Hakları Komitesi Üyesi Fazıl Garravi, yaptığı açıklamada, üçüncü haftasına giren ve belli aralıklarla devam eden gösterilerde 14 kişinin öldüğünü, 470'i güvenlik güçlerinden 742 kişinin yaralandığını söyledi. Yüzlerce göstericinin de gözaltına alındığı ve halen kendilerinden bir haber alınamadığı belirtiliyor. Çelişkili bilançonun Irak hükûmet yetkilileri tarafından verilmesinden ötürü gerçek bilançonun ne olduğu netleşmiyor.

HAMLEYİ İRAN YAPTI, ABD TERSİNE ÇEVİRDİ

İran tarafından bölgedeki elektriklerin kesilmesinin bir hamle olduğu düşünülüyor. İran’ın hamle yapmasının nedeni olarak ise 12 Mayıs'ta gerçekleşen parlamento seçimlerinde kendisine yakın parti ve listelerin istenilen sonucu almaması, kurulucak yeni hükûmette bu parti ve listelerin ikincil pozisyonda yer alması gösteriliyor. İran’ın hamleyi başlatması ile hükûmet kurma çalışmalarını engellemek istediği belirtiliyor. ABD’nin geçmişten beri Irak ve Fars Şiilerini birbirinden ayırma projesi kapsamında Suudi Arabistan üzerinden uzlaşmaya çektiği Mukteda El Sadr ile Amr Hekim ve Haydar Abadi’ye bağlı kesimleri harekete geçirerek, İran yanlısı Nuri Malik’nin liderliğindeki Kanun Devleti Partisi binaları ile İran’a yakın Haşdi Şabi içindeki Eshayib El Hak ve diğer grupların karargahlarına göstericileri yönlendirerek, İran’ın hamlesine karşılık yeni bir hamle yaptığı görüşü yaygın.

BASRA'NIN İSTEĞİ

Irak’ın güney kentlerinden Basra’da başlatılan ve kısa sürede tüm güney kentleri ile başkent Bağdat’a da sıçrayan gösterilerin son günlerinde, Basra’da bazı evlerin damlarına federal bölge bayrağının asılması, gösterilerin gerçek siyasal amaçlarından birini ortaya koyuyor. Damlara asılan federal bölge bayrakları Basra’nın federal bir bölge olmak istediğini açığa çıkarıyor. 

Basralıların oylarıyla 2008 yılında bağımsız milletvekili olarak Irak Parlamentosu’na giren Vail Abdullatif, Basra’nın federal bölge statüsüne kavuşması için 35 bin imza toplamıştı. Bu talep Dava Partisi başta olmak üzere farklı siyasi fraksiyonlar tarafından reddedilmişti. Son günlerde Basra’da bazı evlerin damlarına federal bölge bayraklarının asılması, Basra’nın geçmişten beri talebi olanı gösterilerle elde etmek istediğini gösteriyor.

Basra, son 40 yılda İran savaşı, Saddam Hüseyin'in Kuveyt'i işgaliyle Körfez Savaşı, ardından kanla bastırılan Şii ayaklanması, 2003'te ABD’nin Irak’a girmesi ve İngiliz askeri varlığı kaynaklı çatışmalarda on binlerce kayıp veren Irak’ın güney bögelesinde yer alan bir şehir.

Irak'ın denize açılan tek kapısı, ülkenin can damarları Fırat ve Dicle'nin birleştiği Şattu'l Arab'ın geçtiği yerde kurulan Basra şehri, faal 10 petrol kuyusu, limanı ve stratejik konuma sahip.

Irak'ın en güneyinde yer alıp Bağdat, Musul'dan sonra nüfus oranına göre 3'üncü büyük vilayet kabul edilen Basra'nın doğusunda İran, güneyinde Kuveyt ve güneybatısında Suudi Arabistan yer alıyor. Vilayetin kuzeyinde, ülkeye hayat veren Dicle ve Fırat nehirlerinin birleşim noktası kabul edilen Kurna ilçesindeki Şattu'l Arab var.

Basra, üç ülkeye sınır ve denize kıyısı olan Irak’ın tek şehri konumunda. Deniz yoluyla ithalat ve ihracat kentteki Umm Kasr Limanı üzerinden gerçekleştiriliyor.

Üç büçük milyon nüfuslu bir bölge...

Resmi olmayan rakamlara göre Basra vilayetinde 3 buçuk milyon kişi yaşıyor. 

Petrol kenti Basra, Ebu Hasib, Meydan, Kurna, Zubeyr, Fav, Şattu'l Arab ve Basra adında 7 ilçeden oluşuyor.

Şii nüfusun yoğun yaşadığı kentlerden Basra'da, belli oranda Sünniler, çok az sayıda Hıristiyan Keldani ve Asurilerle dini azınlık Sâbiler yaşıyor.

AKTİF PETROL KUYULARINA SAHİP

Ekonomisinin yüzde doksanı petrole dayanan Irak’ın güneyinde en çok petrol kuyusu Basra'da var. Bu vilayette faal olarak petrolün çıkarıldığı 10 kuyu mevcuttu. Kuyularda, ABD, Rusya, İngiltere menşeli büyük petrol şirketleri 2003 yılından sonra Bağdat ile imzalanan sözleşmelerle faaliyet gösteriyor. Basra'daki önemli kuyuların isimleri şöyle: Zubeyir, Siha, Nahır Bin Umar, Mecnun, Batı Kurna, Batı Kurna 2, Güney Rumeyla, Kuzey Rumeyla.

IRAK, EKONOMİK YATIRIMLA ÇÖZÜM ARIYOR

Belli aralıklarla devam eden Irak’taki gösterilerin son günlerinde, Basra’nın federal bölge olmak isteme konusunda amacını dışa vurmasına rağmen Irak hükûmetinden şu ana kadar konuya ilişkin herhangi bir açıklama yapılmış değil. Irak Anayasasında federal bölge olmak isteyen bölgelerin önü açık. Ancak yine anayasaya göre referanduma gitmesi gerekir. Referandumda federal bölge olma yönünde oy kullanılması durumunda federal bölge kabul edilir. Basralıların bu talebine karşılık Irak hükûmeti referanduma gitme kararını alarak cevap verebilir. Ancak petrol zengini bir bölge olması ve birçok uluslararası gücün şirketlerinin olması, ayrıca komşu ülke İran’ın etkili olmak istemesinden ötürü Irak bu talebi görmezlikten gelebilir. Ancak bu da, gösterilerin radikalleşerek devam etmesi anlamına gelebilir.