Çarşı ve mahalle bekçilerine insanlara kimlik sorabilme, silah kullanma yetkisi ile adli görevler verilmesi gibi düzenlemeleri içeren 18 maddelik Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu Teklifi, Meclis İçişleri Komisyonu’nda kabul edildi.

Kanun teklifinde bekçilerin görev tanımı "genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak" olarak tanımlandı. Teklife göre, bekçiler, İçişleri Bakanlığı tarafından sınavla alınacak ve emniyet ve jandarma teşkilatları bünyesinde silahlı kolluk olarak istihdam edilecek.

Kanun teklifinde, çarşı ve mahalle bekçilerine halka yardım amaçlı tanımlanan görev ve yetkilerin yanı sıra protesto gösterilerine saldırı, kimlik sorma, üst araması yapma ve silah kullanma yetkisi veriliyor. Buna göre, bekçiler, "kolluk kuvvetleri gelene kadar gösteri ve yürüyüşlerde karışıklığı önlemek için tedbir alabilecek.

Bekçiler, "Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek, suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek, hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla” durdurulabilecek.

Durdurma için “makul” bir sebep yeterli olacak. Kanun teklifinde "Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz" denildi. Bekçiler durdurduğu kişiye kimlik sorabilecek, soru yöneltebilecek. Kimliği tespit edilemeyen kişiler kolluk kuvvetlerine bildirilecek.

Bekçiler, sadece kişileri değil araçları da durdurabilecek. Ayrıca silah ya da tehlikeli madde taşıdığından şüphelendikleri kişilere üst araması yapabilecek. Üst araması giysileri çıkarılmadan elle yüzeysel olarak yoklama biçiminde yapılacak. Araçlarda ise dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerde arama yapamayacak.

Kanun teklifinin 9. Maddesi’ne göre, çarşı ve mahalle bekçileri, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'nun 16. maddesinde belirtilen zor ve silah kullanma yetkisine sahip olacak. Söz konusu kanun, polise bu konuda geniş yetkiler veriyor. Kanun teklifi yasalaşırsa, bekçiler “görevini yaparken direnişle karşılaşması halinde, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde zor kullanmaya yetkili” olacak.

Silah kullanma yetkisi ise şöyle tanımlanıyor: “Zor kullanma yetkisi kapsamında, direnmenin mahiyetine ve derecesine göre ve direnenleri etkisiz hale getirecek şekilde kademeli olarak artan nispette bedenî kuvvet, maddî güç ve kanunî şartları gerçekleştiğinde silah kullanılabilir.”

Polisin kullandığı kelepçe, cop, basınçlı veya boyalı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, polis köpekleri ve atlarını bekçiler de kullanabilecek. Olası bir “meşru müdafaa” durumunda ise zor kullanmaya ilişkin koşullara bağlı kalma zorunluluğu bulunmuyor.