Haber şu ifadelerle başlıyor: “Kuzeyde Türkiye'ye ve doğuda İran'a doğru yol alan yüzlerce petrol tankeri her gün Kurdistan'ın başkenti Erbil yakınlarından geçerek Irak bölgesinin genellikle dolambaçlı ve dağlık otoyollarını tıkıyor.”

Geçen yıl resmi bir ihracat boru hattının kapanmasından bu yana İran ve Türkiye’ye doğru “karanlık, kayıt dışı işlemlerle petrol taşımada patlama yaşandığı” kaydedildi. 

AYDA YAKLAŞIK 200 MİLYON DOLAR

Reuters, aralarında Iraklı ve Kürt petrol mühendisleri, tüccarlar ve hükümet yetkilileri, politikacılar, diplomatlar ve petrol endüstrisi kaynaklarının da bulunduğu 20'den fazla kişiyle görüşerek bu gelişen ticaretin ayrıntılarını bir araya getirdi.

Haberde, “Bu kişiler, 1,000'den fazla tankerin her gün en az 200,000 varil ucuz petrolü İran'a ve daha az oranda da Türkiye'ye taşıdığı ve ayda yaklaşık 200 milyon dolar kazandıran, hızla gelişen bir ticaretin resmini çizdiler” denildi. 

NE KADAR PETROL KAÇIRILDI?

Iraklı yetkililer, Irak'ın bu yıl petrol karteli OPEC ile yaptığı üretim kesintilerine sadık kalamamasının nedeninin daha önce rapor edilmeyen bu gayri resmi ihracatın ulaştığı boyutlar olduğuna dikkat çekti. 

Irak Petrol Bakanlığı sözcüsü Assim Cihad, Kurdistan'ın ticaretinin Irak hükümeti tarafından onaylanmadığını ve devlet petrol pazarlamacısı SOMO'nun Irak ham petrolünü satmasına izin verilen tek resmi kuruluş olduğunu söyledi.

Sözcü, hükümetin İran ve Türkiye'ye ne kadar petrol kaçırıldığına dair kesin rakamlara sahip olmadığını söyledi.

Houston'daki Rice Üniversitesi Baker Enstitüsü'nden Jim Krane, "OPEC'in artık kaçakçılığa karşı daha az sabrı var ve hatta suç işleyen üyelere cezai tedbirler uyguladığı biliniyor. Bağdat'a karşı herhangi bir ceza göreceğimizden şüpheliyim çünkü Kürt bölgesinin merkezi kontrolün dışında olduğu iyi biliniyor" dedi.

HEWLÊR’İ ABD İLE KARŞI KARŞIYA GETİREBİLİR

ABD'li bir yetkiliye göre bu iş aynı zamanda Güney Kurdistan'ı, ticaretin ABD'nin İran'a uyguladığı ekonomik yaptırımları ihlal edip etmediğini değerlendiren yakın müttefiki Washington ile de karşı karşıya getirebilir.

Güney Kurdistan geçen yıla kadar ham petrolünün büyük bir kısmını petrol kenti Kerkük'ten Türkiye'nin Ceyhan limanına uzanan resmi Irak-Türkiye Boru Hattı (ITP) üzerinden ihraç ediyordu.

Ancak günde yaklaşık 450.000 varillik (bpd) bu ihracat, Mart 2023'te uluslararası bir mahkemenin Irak federal hükümetinin sevkiyatların durdurulması çağrısı lehine karar vermesiyle durdu ve boru hattını yasal ve mali belirsizlik içinde bıraktı.

Uzun süredir Irak petrolünü satma yetkisine sahip tek taraf olduğunu savunan Bağdat'taki federal yönetim, Türkiye'nin 1973 tarihli bir anlaşmayı ihlal ederek ihracatı kendi rızası olmadan Kurdistan bölgesel yönetimiyle birlikte düzenlediğini ileri sürdü.

KAÇAK PETROL VAR, KASAYA GİREN PARA YOK, MEMUR MAAŞLARI ÖDENMİYOR

Reuters’ın haberine göre sektör kaynakları, petrol yetkilileri ve diplomatlar, tankerlerin kısa süre içinde Kürt petrolünü komşu ülkelere götürmeye başladığını ve boru hattının yeniden açılmasına yönelik görüşmelerin durmasının ardından bu yıl bu işin hızlandığını söyledi.

Yerel yetkililer, binlerce kamu çalışanına ödeme yapmakta zorlanan Kurdistan Bölgesel Yönetimi'nin (KBY) kasasına hiçbir gelirin girmediğini ya da kaydedilmediğini söyledi.

PETROL GELİRLERİNİN İZİ BİLE YOK

2023'te feshedilene kadar Kurdistan parlamentosunda petrol komisyonu başkanlığı yapan bölge milletvekili Ali Huma Salih, "Petrol gelirlerinin izi bile yok" dedi. Salih'e göre petrol ticareti 300,000 varilin üzerinde ve bu rakam diğer tahminlerin çoğundan daha yüksek.

YNK: BAĞDAT’IN BİLGİSİ DAHİLİNDE GEÇİYOR

Kurdistan'ın iki iktidar partisinden biri olan Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (YNK) üst düzey yetkililerinden Hiwa Mohammed, petrolün bölgesel ve federal hükümetlerin bilgisi dahilinde sınır kapılarından geçtiğini söyledi.

Federal Kurdistan Bölgesi Hazine yetkilileri yorum taleplerine yanıt vermedi. Özerk bölgede petrol ticaretini denetleyen KBY Doğal Kaynaklar Bakanlığı'nın ise bir sözcüsü bulunmuyor.

ABD'li bir yetkili Washington'un petrol ticaretini İran'a yönelik yaptırımlara uyumu değerlendirmek için incelediğini söyledi. ABD Hazine Bakanlığı yorum yapmayı reddetti.

Bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi şunları söyledi: "ABD'nin İran'a yönelik yaptırımları yürürlükte ve yaptırımların uygulanması konusunda ortaklarımızla düzenli olarak görüşüyoruz, ancak bu görüşmeleri detaylandırmıyoruz."

ELDE EDİLEN GELİRLERİN MİKTARI BİLİNMİYOR

Kurdistan Doğal Kaynaklar Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili bölgedeki petrol üretiminin günde 375,000 varil olduğunu, bunun 200,000'inin İran ve Türkiye'ye taşındığını, geri kalanının ise yerel olarak rafine edildiğini söyledi.

Konunun hassasiyeti nedeniyle ismini vermek istemeyen yetkili, "Yurtdışına kaçırılan 200,000 ya da bölgedeki rafinerilere satılan petrol türevlerinden elde edilen gelirlere ne olduğunu kimse bilmiyor" dedi.

DÜŞÜK FİYATLI HAM PETROL

Endüstri ve siyasi kaynaklar, ham petrolün Güney Kurdistan'daki petrol şirketleri tarafından yerel alıcılara varil başına 30 ila 40 dolar ya da küresel fiyatın yaklaşık yarısı gibi düşük fiyatlarla satıldığını ve bunun da ayda en az 200 milyon dolar gelir anlamına geldiğini söyledi.

Özerk bölgedeki petrol üretiminin çoğunluğu sekiz uluslararası petrol şirketi tarafından kontrol ediliyor: DNO ASA (DNO.OL), Genel Energy (GENL.L), Gulf Keystone Petroleum (GKP.L), ShaMaran Petroleum (SNM.V), HKN Energy, WesternZagros, MOL's (MOLB.BU), Kalegran ve Hunt Oil Company.

Merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Hunt Oil yorum yapmayı reddetti. Diğer yedi şirket yorum taleplerine yanıt vermediği gibi, Kurdistan'da önemli bir oyuncu olan yerel şirket KAR Group da yorum yapmadı.

RESMİ SINIR KAPILARINDAN GEÇİYOR

Sektör ve siyasi kaynakların çoğuna göre kamyonlarla taşınan petrolün büyük çoğunluğu Hacı Ümran gibi resmi Irak sınır kapılarından ya da daha güneydeki Penciwen üzerinden İran'a gidiyor.

Endüstri, siyasi ve diplomatik kaynaklar, petrolün buradan Körfez'deki İran limanları Bandar İmam Humeyni ve Bandar Abbas'taki gemilere yüklendiğini ya da karayoluyla Afganistan ve Pakistan'a aktarıldığını belirtti. 

Reuters, yaptırımlar nedeniyle kendi petrol ürünlerini satmakta zorlanan İran'ın bu ticaretten ne elde ettiğini ya da İran'da petrolü kimin aldığını belirleyemedi.

YNK’den Muhammed petrolün rafine edilerek benzine dönüştürülmek üzere İran'a gönderildiğini söyledi.Pakistan Petrol Bakanlığı yorum yapmayı reddetti. Afgan yetkililer yorum taleplerine yanıt vermedi.

KDP VE YNK YETKİLİLERİ FAYDA SAĞLIYOR

Bu ticaret, Irak'ta uzun süredir devam eden ve ticari çıkarlarla yakından bağlantılı olan siyasi elitlere fayda sağladığı düşünülen karaborsa petrol ticaretinin son halkası olarak ifade ediliyor. 

On iki kişi, Kurdistan'ın iki iktidar partisi olan Barzani aşiretinin Kurdistan Demokrat Partisi (KDP) ile Talabani’nin YNK’sinden yetkililerin bu işten faydalandığını söyledi.

Kürt petrol ticaretinde çalışan bir endüstri kaynağı, "Para alan karaborsa satıcıları ve bu satışları onaylayan insanlar arasında bir labirent var. Bu sadece görmezden geldikleri anlamına gelmiyor. Kendi paylarını alıyorlar," diyor.

Bağdat'taki üst düzey bir diplomat, siyasi çıkarların bu ticarette o kadar etkili olduğunu ve bir zamanlar öncelik olarak görülen boru hattı üzerinden resmi ihracatın yeniden başlatılmasının diplomatik gündemin alt sıralarına düştüğünü söyledi.

Irak Parlamentosu'nun petrol konularına aşina üst düzey bir yetkilisi Bağdat'ın işin detaylarından haberdar olduğunu ancak Hewlêr’le aralarındaki anlaşmazlıkları çözmeye çalışan yetkililerin kamuoyu önünde eleştiri yapmaktan kaçındığını söyledi.