79 milyonu aşkın nüfusu olan İran’da 18 yaşın üstünde 56.4 milyon kayıtlı seçmen var. Cumhurbaşkanlığı seçimleri için 1600 kişi aday oldu. Ancak, atama yoluyla gelen Muhafızlar Konseyi adaylardan sadece 6’sını kabul etti. Önceki seçimlerde olduğu gibi hiçbir kadının adaylığı kabul edilmedi.

İki adayın çekilmesiyle geriye dört aday kaldı. Gerçekte ise sadece iki aday yarışıyor: 2013 yılından beri iktidarda olan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile muhafazakar rakibi İbrahim reisi.

İKİ ADAY YARIŞIYOR

Mustafa Haşemitaba ve Eşhag Jahangiri adaylıktan çekilerek Ruhani’ye destek verd. Tahran Belediyesi Başkanı Muhammed Bager Galibaf, Reisi lehine adaylıktan çekildiğin duyurdu. Mustafa Mirsalim resmi olarak çekilmediyse de Reisi’ye destek açıklamasında bulundu. 

Seçimleri Ruhani ya da Reisi kazanacak. Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı “dindar bir Şii” olmalı. Bir Cumhurbaşkanı ancak iki kez üst üste bu görevi yürütebiliyor.  Ruhani ikinci kez Cumhurbaşkanlığına talip oldu. Cumhurbaşkanlığı dört yıllığına seçiliyor. 19 Mayıs’taki seçimlerde adaylardan biri yüzde 50’nin üzerinde oy almazsa, bir hafta sonra ikinci tur yapılacak.  Ruhani 2013’teki seçimlerde oyların yüzde 50.7’sini alarak seçilmişti.

Geçen hafta İranlı öğrenciler anket merkezi tarafından yayınlanan bir kamuoyu yoklamasında Ruhani’nin oyların yüzde 42’sini, Reisi’nin yüzde 27’sini ve Galibaf’ın yüzde 25’ini alacağı görülüyordu. İran’da anketlerin ne kadar güvenilir olduğu da ayrı bir soru işareti olarak önem kazanıyor.

GENÇLERİN YÜZDE 30’U İŞSİZ, HALKIN YÜZDE 96'SI YOKSUL

Ruhani, 14 Temmuz 2015’te büyük güçlerle yaptığı nükleer anlaşma ile daha çok hatırlanıyor.  “Dışa açılma” olarak da sık sık değerlendirilen bu anlaşmanın içerdeki toplumsal yaşamı iyileştirme yönünde bir etkisi olmadı. İşsizlik halen çok yüksek seviyede, gelirlerde bir iyileşme yok. Yatırımlar kusurlu.  Al yapıda ciddi problemler var. Birçok bölgede su sıkıntısı yaşanıyor. Hava kirliliği de şehir yaşamını çok ağır bir şekilde etkiliyor.

Resmi rakamlara göre nüfusun yüzde 16’sı, gençlerin de yüzde 30’u işsiz durumda. Gerçek rakamların daha yüksek olduğu tahmin ediliyor. İbrahim Reisi, rakibi Ruhani’yi ülkenin yüzde 4’lük en zenginlerinin adayı olmakla suçluyor. Diğer bir ifadeyle İranlıların yüzde 96'sı yoksulluk içerisinde yaşıyor. 

“ÖLÜM KOMİTESİ” ÜYELERİ

Reisi, 30 bini aşkın siyasi tutuklunun infazını gerçekleştiren ve “Ölüm Komitesi” olarak da adlandırılan komisyonda yer alıyordu. Bu infazlarla 1988 yazında cezaevlerinde trajik bir katliam yaşanmıştı. Ruhani’nin Adalet Bakanı’nın da sözkonusu komitesinin kilit isimlerinden biri olduğu belirtiliyor. Nitekim Ruhani döneminde 77’si kadın 3 bine yakın kişi idam edildi.

KÜTLER BOYKOT EDİYOR

Seçimler, muhalefet tarafından “kötü ve daha kötü” olarak tanımlanan iki aday arasında gerçekleşiyor. Kürtler seçimleri boykot ediyor. KODAR, PJAK, KJAR ve KCR 12 Mayıs’ta yaptıkları ortak açıklamada İran Cumhurbaşkanlığı seçimlerini boykot kararı aldıklarını duyurdu.  İranlı muhalifler de “Ne beyaz ne siyah türban, demokratik değişim” sloganı ile seçimleri boykota çağırdı.

156 AP PARLAMENTERİNDEN TEPKİ

Ayrıca Avrupa Parlamentosu’nun 156 üyesi de ortak bir açıklama ile bu “seçim maskarası”na tepki gösterdi. Açıklamada, “İran’da seçimler özgür ve adil değil. Muhalefet yasak. Tüm adayların yüksek dini kurallara samimi bağlılık bildirmesi gerekiyor” denildi.

Ruhani’nin bir açıklamasında idam cezasını “iyi bir yasa” ve “Allah’ın yasası” olarak tanımladığını hatırlatan parlamenterler, Ruhani’nin Suriye’deki kimyasal saldırılarda da Suriye rejimine destek verdiğine dikkat çektiler. Parlamenterler “İran ile tüm ilişkilerin insan hakları, kadın hakları ve infazların durdurulması üzerine net bir ilerleme koşuluna bağlanması gerekiyor” diyerek uluslararası kurumlara çağrıda bulundu.