“Birleşmiş Milletler” eski Genel Sekreteri Dag Hammarskjöld’ün 1961 yılında yaşamını yitirmesine neden olan Kongo’daki uçak kazası son bir yıl içinde ortaya çıkan yeni bulgulardan sonra yeniden araştırılacak.

Soruşturmayı yapacak uluslararası komite içinde Ýsveçli diplomat Hans Correll, Hollandalı Hakim Wilhelmina Thomassen, Ýngiliz Hukukçu Stephan Sedley, Güney Afrikalı Yargıç Richard Goldstone yer alıyor.

Kongo ile Katanga arasındaki anlaşmazlıðı çözmek amacıyla 17-18 Eylül gecesi Bdola Havaalanına iniş yapması beklenen Hammarskjöld’ün uçaðı havaalanın yakınında infilak etti ve tüm yolcular yaşamını yitirdi. Uçaðın bir pilotaj hatasından dolayı düştüðü açıklandı.

Aslen Kongolu olan Araştırmacı-Yazar Susan Williams geçtiðimiz yıl Ýngiltere’de yayımlanan “Hammarskjöld’ü kim öldürdü?” adlı kitabı olaya yeni boyut kazandırdı. Belgeleri inceleyen, tanıklarla görüşen Williams Hammarskjöld’ün kaza sonucu ölmediðini, planlı bir cinayete kurban gittiðini açıkladı.

“Dag Hammarskjöld Vakfı” Yönetim Kurulu Üyesi ve Ýsveç eski Başpiskopozu KG Hammar dün bir gazete yayınlanan makalesinde Hammarskjöld’ün öldürüldüðünden emin olduðunu açıkladı. Ölümünün 50. Yıldönümü nedeniyle konferans vermek için gittiði Zambiya’da tanıklarla görüştüðünü, belgeler ve tanıkların anlatımlarının Hammarskjöld’ün öldürüldüðünü gösterdiðini ifade etti.

Kongo’da neler oldu?

Belçika’nın sömürgesi olan Kongo 1960 yılında baðımsızlıðını kazandı. Yapılan seçimleri sömürgeciliðe karşı mücadeleye önderlik eden “Ulusal Kongo Hareketi”nin Lideri Patrice Lumumba kazandı. Ülkede bulunan zengin uran ve bakır madenlerinin devletleştirilmesinden ve Lumumba’nın Sovyetler’e yaklaşmasından ürken ABD, Ýngiltere, Fransa ve ırkçı Güney Afrika Cumhuriyeti’nin yardımıyla yeni iktidarın karşıtlarını silahlandırdı. Katanga’nın baðımsızlıðını ilan etmesiyle ülkede iç savaş yaşandı. Birleşmiş Milletler Katanga’da denetimi saðlamak amacıyla 12 Eylül 1961 günü, 20 ülkeden 16 bin askeri bölgeye göndererek bir operasyon başlattı. Ancak maden tekelleri tarafından desteklenen Avrupalı ve Güney Afrikalı paralı askerlerin gösterdikleri direniş sonucu BM askerleri geri çekilmek zorunda kaldı. BM Genel Sekreteri Hammarskjöld isyanı basırmadaki kararlıðını “son mermiye kadar savaşacaklarını” sözüyle dile getirdi. 17 Eylül’de de, kendini Katanga Devlet Başkanı ilan eden Tshombe ile görüşmek için uçaða binerek yola çıktı. Ancak uçaðı görüşmenin yapılacaðı Ndola Havaalanına ulaşamadı. 15 saat sonra havaalandan bir kaç kilometre uzakta yanmış bir halde bulundu.

Kaza mı, cinayet mi?

Kazadan aðır yaralanan ve 6 gün sonra yaşamını yitiren Hammarskjöld’ün koruması uçaðın bir patlamanın ardından düştüðünü söyledi. Uçaðın düşmesine tanıklık eden maden işçileri ve köylülerin neredeyse tamamı BM uçaðının bir veya iki jet uçaðı tarafından takip edildiðini, jetlerden eteş açıldıðını, uçaðın havada infilak ettiðini gördüklerini söyledi. Bu iddialar Katanga’daki yetkililer tarafından yalanlandı. Tanıklık edenler solcu ve alkolist olmakla suçlandı.

Susan Williams uzun yıllar sonra tanıklarla görüştükten ve belgeleri inceledikten sonra Hammarskjöld’ün bir cinayete kurban gittiðini öne süren kitabını yayımladı. Yazar, kule ile pilot arasındaki konuşmaların bilinçli olarak yok edildiðini, Hammarskjöld’ün alnında bulunan oyuðun rötüşlar yapılarak kapatıldıðını, tanıkların ifadelerinin çarpıldıldıðını ve görmezden gelindiðini söylüyor. Havaalanının bir kaç kilometre yakınına düşen uçaðın ancak 15 saat sonra bulunmasının nedenlerini sorguluyor.

“Dag Hammarskjöld Vakfı”nın girişimiyle kurulan Dünya çapında üne sahip 4 hukukçun yer aldıðı komite ortaya atılan iddiaları araştırdıktan sonra hazırladıðı raporu BM yetkililerine teslim edecek.