İran’da 14 Haziran günü yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda Batılı medyanın “ılımlı” olarak tanımladığı Hasan Rohani, yüzde 52 oyla önde gidiyor. 

İran İçişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili Devlet Televizyonu’nda yaptığı açıklamada oy bürolarının yüzde 18’inden çıkan sonuçlara göre Rohani’nin seçimlerin ilk turunda yüzde 52 oyla önde olduğunu bildirdi. 

Sayılan 5,2 milyon geçerli oydan 2,7 milyonunu reformcular ve ılımlıların desteklediği Rohani alırken, “muhafazakar” olarak sınıflandırılan Muhammed Bager ise sadece 903 bin (yüzde 17) oy aldı. 

Dini lideri Ali Hamaney’in temsilcisi nükleer müzakereci Said Celili 679 bin oy (yüzde 13) ile üçüncü sırada gelirken, Devrim Muhafızları eski komutanı Muhsen Rezayi 563 bin (yüzde 10) oy alabildi. 

Diğer iki aday olan Ali Ekber Velayeti ile Muhammed Garazi yarışma dışı kaldı. Bakanlığa göre 5,37 milyon oy kullanıldı. Seçimlere katılım oranı henüz açıklanmadı. 

İran’da 14 Haziran günü 50,5 milyon seçmen, Mahmud Ahmedinecad’ın yerine geçecek Cumhurbaşkanı’nı seçmek için sandık başına çağrıldı. Ahmedinecad’ın desteklediği bir aday ile onlarca yıl rejime hizmet eden Ali Hamaney’in Dini Lider koltuğuna oturmasına katkıda bulunan eski cumhurbaşkanı Ali Ekber Rafsancani, Anayasayı Koruma Konseyi filtresine takılmıştı. Toplam 700’e yakına aday vardı, bunlardan sadece 8’i kabul edilmişti. 2 aday ise, biri reformcular lehine, diğeri de muhafazakar bir aday lehine yarıştan çekilmişti. 

64 yaşındaki Rohani, 1907-2005 arasında dönemin Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi iktidarında nükleer dosya konusunda müzakerecilerin sorumlusuydu. Rohani, Batılı ülkelerle nükleer konuda daha esnek tartışmalar yürüteceğini söylüyor. Nükleer program nedeniyle İran ağır bir ekonomik ambargo altında. Bu da ülkedeki yoksulluğun giderek derinleşmesine yol açıyor.  

Diğer adayların elenmesi ardından reformcular ve ılımlıların adayı olarak kendisini ortaya koyan Hasan Rohani,  iki eski cumhurbaşkanı olan Hatemi ve Rafsancani’nin desteğini aldı. 

İlk sonuçların açıklanmasından önce bir açıklama yapan Hasan Rohani, “Bu harika sonucu” yarattıkları için seçmenlerine teşekkür ederken, “Bu katılı ve birlik İran’a yeni bir yola girmesinde yardım edecek” dedi.

Seçimlere katılım oranı yerel yetkililere göre yüzde 70’i aşabilir. 2009’daki tartışmalı seçimlerde resmi olarak katılım oranı yüzde 85’ti. Seçilecek yeni cumhurbaşkanı Anayasa’ya göre devletin ikinci yetkilisi olacak.  Dini liderin doğrudan yetkisi altında olan nükleer program gibi stratejik konularda ciddi bir etkisinin olması beklenmiyor. 

EKONOMİK KRİZ

Seçmenlerin de temel kaygısı, ekonomik kriz ve yol açtığı işsizlik olarak değerlendiriliyor. Resmi rakamlara göre enflasyon yüzde 31’e çıkarken, gıda ürünlerindeki fiyat artışı yüzde 50’yi geçti.

Uluslar arası İnsan Hakları Federasyonu (FIDH) yayınladığı bir raporda insanların birçoğunun artık bir çok işte çalışmak zorunda kaldığını zira asgari ücretin (135 dolar) enflasyonu karşı bir denge oluşturmaya yetmediğini belirtti. “Güvenilir yerel kaynaklara” dayanarak hazırlanan raporda, 75 milyon kişinin yaşadığı İran’da halkın yüzde 50’den fazlası yoksulluk sınırı altında yaşıyor. Hem şehirlerde hem de kırsal alanda alım gücü, Mahmud Ahmedinecad’ın sekiz yıllık iktidarı döneminde yüzde 70’den fazla düştü.

ABD ve AB ülkelerinin 2012 başından bu yana dayattığı yaptırımlardan kaynaklı ekonomik krizde rağmen, işsizlik resmiyete göre yüzde 12,2’de duruyor. Ancak gerçek rakamın çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor. Batının yaptırımları özellikle İran’ın petrol, bankacılık ve sigorta sektörlerini hedef alıyor.  Bu yaptırımlardan kaynaklı olarak İran petrol gelirleri yarıya düştü.

FIDH, yoksulluğun artması ve yine bağımsız sendikaların da olmayışı ile birlikte “işçilerin kendi haklarını savunacak yasal olanaklardan yoksun kaldığını” belirtti.  FIDH çok sayıda sendika yöneticisinin tutuklanmasına da tepki göstererek serbest bırakılmalarını istedi.