Mesûd Barzani öncülüğündeki Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) Saddam'ın tanklarıyla Hewlêr'i işgal etmesinin üzerinden 21 yıl geçti. 182 bin Kürd'ü "Enfal"lerle katleden Saddam Hüseyin, 31 Ağustos 1996 tarihinde KDP'nin daveti üzerine tank, top ve ağır silahlarıyla Hewlêr'e girdi.

Güney Kürdistan'da halkın "Xiyaneta 31'ê Ab (31 Ağustos ihaneti) olarak ifade ettiği bu tarihte; KDP, Güney Kürdistan halkının 50 yılı aşkın mücadelesi ve yüzbinlerce şehitle kurduğu parlamentoyu da diğer bir Kürt partisini alt etmek için Saddam'ın askerlerinin karargahı yaptı.

Körfez savaşı sırasında Irak'ta 36'ncı paralelin kuzeyinin uçuşa yasak bölge ilan edilmesiyle 1992 yılında Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) Baas rejiminin elinde olan Hewlêr'i almak için bir operasyon başlatarak kenti rejimden temizledi. YNK Politbüro üyesi Kosret Resûl Elî komutasındaki YNK pêşmergeleri ile Kürdistan Komünist Partisi ve daha birçok Kürt grubunun Hewlêr'i rejimden temizlemesinin ardından bu kent, Güney Kürdistan'ın başkenti olarak seçildi.

ÇELEBİ'NİN SADDAM'I DEVİRME PLANI

1996 yılında bölgede yaşanan gelişmelerde birlikte Ahmet Çelebi öncülüğündeki Iraklı muhalifler Saddam Hüseyin'i devirmek için CIA ile birlikte bir plan üzerine çalışıyordu. Ancak ABD'nin plana ilişkin bazı çekinceleri vardı. Birincisi; ABD'de iktidarda olan Bill Clinton yönetimi o yıl seçimler yapılacağı için bu planı askıya almıştı. İkincisi ise Iraklı muhaliflerin büyük bir bölümünün İran'ın etkisinde olmaları ABD'de "Irak'ın İran'ın etkisine gireceği" kaygısı yaratıyordu.

TALABANİ'NİN KERKÜK'Ü ALMA PLANI

YNK Lideri Celal Talabani, Saddam'ın devrilmesi gibi bir plana destek vereceklerini belirtiyordu. Talabani, aynı zamanda güçlerinin kuzeyden Hewlêr, güneybatıdan da Çemçemal'den ilerleyerek Kerkük'ü alma ve Musul ile bağlantıyı koparma gibi bir plan üzerinde çalışıyordu.

ABD'nin Iraklı muhaliflerin planına soğuk bakması üzerine Ahmet Çelebi de hazırlıklarını askıya alır. Ancak Celal Talabani'nin Kerkük'e yönelmesiyle Iraklı muhalifler de Kerkük'ün alınmasından sonra Musul'u alabilecekleri ve iki kentin düşmesiyle ABD'nin mecburen de olsa duruma kayıtsız kalmayacağını ve kendilerine destek vereceğini düşünür.

Ağustos ayı içerisinde Celal Talabani Çemçemal ve Hewlêr'den Kerkük'e yönelik operasyonun startını verir. Pêşmerge güçlerinin hızlı ilerleyişi CIA'yi bile şaşırtır. Ancak bir sorun vardır. KDP Genel Başkanı Mesud Barzani, 22 Ağustos'ta Saddam Hüseyin'e bir mektup göndererek, onu Hewlêr'i işgale davet etmiştir.

BARZANİ'DEN SADDAM'A MEKTUP

Mektubunda 182 bin Kürd'ün katili Saddam'a "Başkanım" diye hitap eden Barzani şunları söylemektedir: "Sayın Başkan'ım, sizler başarılarınız ve aklınızla, İran'ın Irak'a müdahalesi için bir çare bulmalısınız. (...) Zat’ı âlinizden Irak ordusuna emir verip tehlike saçtıran yabancı güçlerle, işbirlikçi Celal Talabani’nin ihanetine de son vererek Irak ordusunun Erbil’e girmesini rica ederiz."

Birkaç gün sonra Bağdat'ın yolunu tutan Barzani, Saddam Hüseyin ile yaptığı anlaşmaya göre, "Irak ordusu Hewlêr'in alınması için Barzani'ye yardım edecek, Barzani de Iraklı muhaliflerin Güney Kürdistan'da bulunan unsularının tutuklanması için Saddam'a destek verecekti."

KDP'NİN GİRDİĞİ YERLERDE ÇATIŞMA YAŞANDI

Barzani-Saddam anlaşması sağlandıktan sonra, 31 Ağustos günü Irak ordusu Musul ve Kerkük'ten yaklaşık 150 tank eşliğinde 30 bin askerle Hewlêr'e girer. Kente girişte ciddi çatışmalar yaşanmazken; KDP güçlerinin Hewlêr-Giwêr yolunda 13 YNK pêşmergesini yakaladıktan sonra kurşuna dizmesiyle başta Ankawa Mahallesi olmak üzere birçok bölgede çatışmalar yaşanır. Yaşanan çatışmalarda ölü ve yaralı sayısı hakkında farklı veriler bulunuyor. Ancak ölü sayısının 450, yaralı sayısının ise 200 olduğu belirtiyor. Irak ordusu da bir ay boyunca Hewlêr ve çevresinde Iraklı muhalifleri tutuklama furyasını sürdürdü.

'BAAS İLE İTTİFAK YAPTIK'

31 Ağustos akşamı, Barzani, KDP'nin politbüro üyesi Fazıl Mirani ve dönemin parlamento başkanı Cewher Namik Salim bir toplantı alıyor ve Barzani, "Hewlêr'in alınması için Baas rejimiyle ittifak yaptıklarını ve kenti Celalilerden temizlediklerini" söylüyor. KDP'den parlamento başkanı olan Cewher Namik bunun "ihanet" olarak tanımlanacağını belirtip tepki gösteriyor. Cewher Namik Salim ile Barzani arasındaki soğukluk ise o günden sonra başlıyor.

BARZANİ: IRAK'IN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ DEMİŞTİ!

Bugün "Irak ile ortak bir şeyimiz kalmadı, bağımsız devlet kuracağım" iddiasında Barzani, 31 Ağustos sonrası düzenlediği bir basın toplantısında şunları söylüyordu: "Bizler Kürd'üz, bizler Irak'ız. Belki bizle Irak arasında bazı küçük sorunlar olabilir. Ama ortak noktamız Irak'ın savunmasıdır. Üzerimizde bir dış tehdit vardı. ABD ve Batı bize destek vermeyince, merkezi hükümetten destek istemeye mecbur kaldık."

İHANET SIÇRAMA TAHTASI YAPILDI

31 Ağustos 1996'dan önce Güney Kürdistan'ın Süleymaniye, Hewlêr, Halepçe'nin bir bölümü, Ranya, Qeladizê, Kandil bölgesi, Pencewîn ve daha birçok bölgesi YNK'nin elindeydi. KDP’nin elinde ise sadece Duhok, Zaxo, Soran ve Halepçe'nin bir bölümü vardı. Verilere göre, Güney Kürdistan topraklarının yüzde 30'u KDP'nin kontrolündeydi. Ama 31 Ağustos ihanetinden sonra KDP'nin elindeki toprakların oranı yüzde 60'a çıktı. Yine 1992 yılında yapılan seçimlerde ise KDP oyların yüzde 44'ını almışken, 31 Ağustos ihanetinden sonra yapılan başkanlık seçimlerinde Barzani, oyların yüzde 71'ini alacaktı. Bu veriler, KDP'nin neden böyle bir işbirliği yaptığı için önem taşıyor.